Složenost organizacije logističkih procesa se kreće od takozvane logistike prve strane 1PL prema najnovijem konceptu logistike pete strane 5PL.
Ovaj istorijski trend nastaje usled globalizacije trgovine i tehnološkog razvoja. Sve više procesa logistike se poveravaju (autsorsuju) specijalizovanim logističkim kompanijama – provajderima logističkih usluga. Suština ovog delegiranja delova biznisa jeste da kompanija skoncentriše sopstvene snage prvenstveno na kreiranje i proizvodnju svojih proizvoda. Na koncu to dovodi da se prevazilaze okviri logistike kakvu smo do sada poznavali jer proizvođači i provajderi logističkih usluga postaju gotovo neraskidivo povezani u nizu složenih poslovnih procesa
Šematski se to može ovako prikazati
1PL (First Party Logitsics) Logistika prve strane podrazumeva da proizvođač raspolaže svojim skladištima i prevoznim sredstvima i sposoban je da robu redovno dostavlja kupcu. Kompanija razvija sopstveni vozni park i osniva sopstveno logističko odeljenje.
2PL Logistika druge strane. Proizvođač anagažuje prevoznika, tj podizvođača koji upravlja transportnim kapacitetima da za račun proizvođača dostavlja robu kupcima. Tradicionalno se pojam 2PL logistike vezivao za kompanije koje poseduju vozila i skladišta. Odnos između porizvođača i provajdera je obično relativno kratkoročan jer se odnosi na pojedinačne transporte ili jasno definisanu seriju transporta.
3PL Logistika treće strane. Proizvođač, odnosno brend angažuje logističkog provajdera (špediter, Freight Forwarder) ne samo za transport već i za niz pripadajućih i srodnih poslova kao što su skladištenje, istovar i pretovar, predviđanje zaliha, pakovanje i razvrstavanje robe tj komisioniranje robe, distribucija krajnjim potrošačima, povraćaj robe. Na ovaj način proizvođač (ili npr uvoznik robe) može da se rastereti i u većoj meri da se posveti svom osnovnom biznisu. 3PL tj logistika treće strane je dosta uobičajena u nas. Provajder može ali i ne mora posedovati sopstvena prevozna sredstva i skladišta već angažuje podizvođače.
4PL Logistika četvrte strane preuzima nadzor nad kompletnim lancem snabdevanja. Dobavljač logističkih usluga u mnogo većoj meri se uključuje u poslove kompanije koja mu je poverila ne samo izvođenje, već i upravljanje i nadzor nad svim logističkim procesima. Provajder 4PL nivoa obično nema sopstvena prevozna sredstva i skladišta, već angažuje druge podizvođače. Ovo su tipično dugoročniji poslovni odnosi koji zahtevaju dublje povezivanje proizvođača i logističkog provajdera. Njihovo povezivanje se dešava i na informatičkom nivou jer 4PL logistika u svakom slučaju podrazumeva intenzivno uključivanje savremene informatičke tehnologije. U tom smislu 4PL može biti izazov za proizvođača jer je neophodno da se prilagodi i u tehnološkom nivou.
Kompanije koje imaju međunarodni doseg su postale svesne da poremećaji lanaca snabdevanja ne mogu da se prevaziđu dosadašnjim načinima. Njima je potrebno savetovanje i pomoć na 4PL nivou u oblasti upravljanja porudžbinama, prilagođavanja raznim pravnim propisima, stalno optimizovanje troškova i vremena, uvođenje modernih digitalnih tehnologija, ukratko – stalno optimizovanje čitavog lanca snabdevanja. Provajder i proizvođač u 4PL okviru mogu da sarađuju i u meri da dele rizike i profite.
5PL Logistika pete strane je najmoderniji i pomalo maglovit koncept. Ideja je da logistički provajder, osim svih prethodnih funkcija poznatih u 4PL konceptu preuzme kompletno planiranje i upravljanje svim lancima snabdevanja proizvođača. Na taj način 5PL se meša i u planiranje prodaje, proizvodnje, kompletnog razvoja firme. Zasniva se na potpunoj dominaciji informatičkih tehnologija, i nagoveštaju da će elektronska trgovina doživeti veliki razvoj, a da će big data (veliki podaci) omogućiti strateško planiranje na nivou kakav dosad nije viđen.
Kad malo razmislimo jasno da je ovakav koncept znači više od logistike i da zadire u suštinske elemente vođenja i upravljanja jednog biznis.
